Amsterdam Fringe Festival

Parels rijgen op de Fringe
Door Henk de Jong

Terwijl het Nederlands Theater Festival zich hult in het roodfluweel van de Stadsschouwburg Amsterdam kleedt het Amsterdam Fringe Festival, met als festivalhart Theater Bellevue, zich in hoerig roze. De Fringe is een experimenteel festival van tien dagen met zo’n zestig voorstellingen op locaties verspreid over heel Amsterdam.

Hevig geëmotioneerd verlaat een ouder echtpaar de huiskamer van theatermaker Bert Hana. Man en vrouw zoeken steun bij elkaar na Hana’s voorstelling Papadag, die in 2009 de Dioraphte Amsterdam Fringe Award won als beste voorstelling van het festival. Na op de fringefestivals van Praag en New York te hebben opgetreden speelt Hana de voorstelling opnieuw in Amsterdam. Toeschouwers gaan op visite in het huis van een zenuwachtige jongeman. Hij stelt zich netjes voor als ze binnenkomen en vraagt of ze thee willen. De theatermaker bespeelt zijn bezoek vanaf de eerste minuut. Veel mensen herkennen de situatie die Hana oproept als hij heel enthousiast zijn vakantiefoto’s laat zien. Voor de fatsoenlijke toehoorder komt er vaak geen eind aan als vrienden of familieleden hun fotoalbum tevoorschijn halen. Hana speelt met deze wetenschap; in plaats van enthousiaste uitleg bij de foto’s geeft hij slechts mondjesmaat commentaar. Een meisje voor mij in de kamer zucht diep als het tweede bakje dia’s in de projector wordt geschoven. Langzaam trekt Hana op ingenieuze wijze zijn bezoekers mee van een prettige naar een zeer donkere ambiance.

Je moet het treffen, maar dan kun je in de Fringe op zo’n parel stuiten. Hoewel de parels zeldzaam zijn en er veel grijze kiezels onder de producties zitten, valt er nog best een parelketting van te rijgen.

Postsorteerder

Als het getoonde op dit festival weerspiegelt wat er in de samenleving speelt, dan kampt een groot percentage van de jongeren in Nederland met depressies of zit niet lekker in zijn vel. Het is in elk geval een dankbaar onderwerp voor de veelal jeugdige theatermakers op de Fringe.

Sarah Jonker zit in zo’n dip in de monoloog Bloed op de dansvloer. Acteerwerk ligt even niet voor het oprapen en daarom gaat Sarah als sorteerder bij de post werken. Niet bepaald een uitdagend beroep. Maar haar collega’s daar weten haar langzaam uit het dal te trekken. Jonker straalt op het toneel en speelt de personages vol bravoure. Haar baas, Achmed, die voortdurend vraagt hoe het met haar gaat en op haar antwoord steeds verwachtingsvol ‘En verder?’ vraagt, dwingt Sarah steeds meer over zichzelf en de wereld na te denken. En haar collega Nisa, een moslima met het hart op de goede plek, brengt op humoristisch wijze cultuurverschillen naar boven. De oppervlakkigheid van de theaterwereld wordt vermakelijk bekritiseerd en Sarah sluit de gemoedelijke collega’s bij de post in haar hart. Toch verlangt ze terug naar haar acteerwerk. Jonker laat in deze voorstelling toneel zien in al zijn facetten, van heel klein tot heel groot, van humoristisch tot ontroerend. Een vervolg waard.

Bezettingspercentage

Eigen aan een Fringe Festival is dat de bezoeker eigenlijk nooit weet wat hij kan verwachten. Het festival kent een open inschrijving. Afgelopen jaar meldden driehonderd theatermakers zich aan. Zestig voorstellingen werden uiteindelijk geprogrammeerd. De variatie is groot. Van teksttoneel, dans, musical, muziektheater en mime tot absurd en hyperrealistisch theater. Met twaalfduizend verkochte kaarten en een bezettingspercentage van zeventig procent mag het een succesvolle editie worden genoemd. Na vorig jaar, met tienduizend bezoekers, weet het publiek het festival weer wat beter te vinden en heeft het evenement een plek veroverd die evenwaardig is aan zijn tegenhanger, het Nederlands Theater Festival.

Belangrijk aspect van het Fringe Festival is dat makers voor hun eigen promotie moeten zorgen. Dit cultureel ondernemerschap heeft niet iedere maker evengoed onder de knie. Soms zijn de zalen vrijwel leeg, andere keren stijf uitverkocht.

Francesca Wagenaars Hengstenbal doet het goed wat dat betreft. Haar foto op de programmakrant is opvallend en uitdagend. Helemaal Fringe. Wagenaar dreigt zelfs over het randje te gaan in haar (peep)show. Ze daagt uit, laat een man op de eerste rij haar helpen bij het uitkleden en brult hard de ene na de andere pornoterm door de als nachtclub ingerichte ruimte. Lola, zoals ze zichzelf noemt, schrikt af. Als toeschouwer voel ik me niet op mijn gemak, helemaal niet omdat Wagenaar er erg lang mee doorgaat. Totdat de show kantelt. Lola blijkt eigenlijk een klein meisje te zijn dat op zoek is naar liefde. Mooie poëtische volzinnen volgen, maar het kwaad is al geschied. Mijn afkeer wint het van mijn medelijden.

Schuldgevoel

Schokkender is de voorstelling Metro van Cat Smits en Anne Verheij. In een steegje vlak bij Theater Bellevue speelt Smits een junk. Ze ligt half op een trap, op wat karton. De regen drupt vlak langs haar in een plas. Ze is onder invloed. De jeuk moet ondraaglijk zijn want ze krabt zich herhaaldelijk. Het liefst loop ik om zulke mensen heen als ik ze tref in de stad. Bang ze te ruiken of door ze te worden aangesproken. Deze keer kan dat niet. Daar maakt Smits natuurlijk gebruik van. Ze staat op en probeert een van de mannelijke toeschouwers te verleiden. Dan ook mij. De haat in haar ogen als ik er niet op inga maakt me angstig. De junk heeft gezelschap van een pop, die voor haar lijkt te zorgen. Als de bedelende hand van de pop bij alle toeschouwers heeft stilgestaan en niemand iets geeft is de junk woest. Snel trekt ze haar jas aan en verdwijnt in de stad. Geen woord heeft ze gezegd, maar wat maakt ze een indruk. Ik blijf met een schuldgevoel achter dat pas uren later wegebt.

De Fringe verrast. Voorstellingen op locatie voegen vaak al iets toe, maar het is belangrijk wat de makers met een locatie doen. Theatercollectief Aardlek slaagt hierin met de voorstelling PUT, onder de grond in de bouwput van de Noord-Zuidlijn op het Rokin. En theatercollectief Roma B. speelt Dunne Muren, een prachtige voorstelling waarmee rondrijdend in een bus de geschiedenis van Amsterdam-Noord wordt getoond. De Fringe is duidelijk gegroeid en blinkt dit jaar uit in opvallende locaties en experimenteel en intiem theater.

Winnaar van de Dioraphte Amsterdam Fringe Award 2010 werd Life is too good to be true van Het Geluid Maastricht. De publieksprijs ging naar Eindelijk! Kirgizië van Miami Vice.

TM Oktober
Amsterdam Fringe Festival / 2 t/m 12 september, Amsterdam